İmani gül - 01

KERESPE
E KETAP
AQİQAT ŞUAĞE
EE KETAP
KÜDEKPEN KÜRES
PAYDALANELĞAN ÄDEBİETTER
Qazaqstan musılmandarı deni basqarmasınıñ caraptau komisseyäsı
maquldağan
İslamtanuşı Qayrat Joldıbayulınıñ budan burın berneşe
ret basılğan «Aqiqat şuağı» jäne
«Küdekpen küres» attı ketaptarı berekterelep, qayta öñdelep, «İmani
gül» degen jaña atpen jarıqqa şığıp otır. Ketapta iman negezdere
men bügenge qoğamdı mazalap jürgen türle kürdele saualdardıñ
tuşımdı jauaptarı qamtılğan. Yeñbek köpşelek qauımğa arnalğan.
İslam mädeniete men belemen qoldau qorınıñ sıyı retende tegen
taratıladı.
KERESPE
Külle madaq pen maqtaular Ulı Rabbımız
Allağa ğana tän. Adamzattıñ ulı ustazı äz
Payğambarımızğa (s .a .u .) sälem joldap, sansız
salauat aytamız. Sonday-aq Alla yelşeseneñ päk
otbası men ardaqtı ashabına Jaratqannıñ
jaqsılığın teleymez.
3
İman – aqıl men jürekteñ kelesep tüygen ortaq nätijese men arojdannıñ quba-quptağan jemese. İman
–adam balasın yeke düniede de baqıttı yeteten ğajayıp tılsım qazına.
Ulı Jaratuşı äu basta adamdı ayna- lasına qarap Ulı İesen tapsın,
tanısın, iman yetsen, Jaratuşısınıñ qudereteneñ, ulılığınıñ,
şeberlegeneñ aldında tañ qalıp bas isen dep mına düniege jebergen.
Demek, İman – adamnıñ jaratıluınıñ män-mağınası, mına düniege
jebereluendege asıl maqsutı. Mene, adamnıñ jaratıluınıñ negezge
maqsutı Ulı İesen tabu bolğandıqtan, oğan basqa jaratılıstardan
yerekşelenderep «aqıl-oy, sana» berelgen. Ulı J a r a t u - şı
aynalamızdı qorşağan mına jalpı ğalamdı Özen tanıtatın ğajayıp
alıp ketap espette jaratqan. Ondağı ärber jaratılıs oqi belgen adam
üşen öz bolmısı- men, boyında mörlengen ğajayıp naqıştarımen
Ulı Ustasın meñzep tur. Adam osı ğalam degen ketaptıñ sı- rın
tüsenep oqi belse, onda sözsez Ulı İesen tapqanı. Sondıqtan Alla
Tağala soñğı payğambar Muhammedke (s.a.u.) tüsergen alğaşqı ayatta:
«İqra...» yağni, «Oqı! jaratqan Rabbıñnıñ atımen», – dep köz
aldımızdağı osı jaratılıs ketabın oqudı buyırğan.
Ulı Jaratuşımız bezge raqım yetep, meyeremdelek jasap osı
alıp ketaptı qatesez tüsenuemez üşen jer betene payğambar jeberep,
ketap tüsergen. Quran osı ber ğajayıp
«ğalam» attı ketaptıñ tüsendermese men män-mazmunı bol- sa,
Muhammed (s.a.u.) onı adamdarğa tüsenderuşe ustazı bolmaq.
Qurmette oqırman qauım! Osıdan berneşe jıl burın islam
denendege iman negezderen qamtığan «Aqiqat şuağı» men türle
şübäle suraqtarğa jauap retende jazılğan «Küdekpen küres» atı
ketaptarım jarıqqa şığıp, oqırmanğa jol tartqan yede. Küdekten
arılıp,
imani gülge qol jetkezu adamzattıñ bastı maqsatı bolğandıqtan,
atalğan yeke ketap ta oqırmannıñ mol suranısına ie bolıp, berneşe
qaytara basıldı. Munı ketaptıñ kemeldegenen yemes, halqımızdıñ
ruhaneyätqa degen quştarlığınan dep tüsendek. Alayda jiırma bes
mıñğa jeter jetpes az ğana taralımnıñ uzaq jıldar boyı islam
bulağınan jıraq ğumır keşken halqımızdıñ, ru- hani azığın
ezdep, şöl qısqan ärber qazaq balasınıñ qolına timegene aytpasa da
tüsenekte. Mene bul jolğı basılımda osı yeke ketap berekterelep
«İmani gül» degen jaña atpen Yelbasınıñ qoldauımen aşılğan
«İ s l a m beleme men mädenieten qoldau qorı» tarapınan qayta
jarıqqa şığıp otır. Ketaptıñ «İmani gül» dep ataluı danışpan
Abaydıñ mına ber öleñ şumaqtarımen bayla- nıstı:
Mahabbatpen jaratqan adamzattı, Sen de süy ol
Allanı jannan tätte. Adamzattıñ bären süy bauırım
dep, Jäne haq jol osı dep ädelette.
Osı üş süyü boladı İMANİ GÜL, İmannıñ asılı
üş dep sen tahqiq bel. Oylan dağı, üşeuen taratıp
baq, Bastı bayla jolına, malıñ tügel.
Häkem Abay munda pendeneñ äuele jaratqan iese Allanı, sosın
barşa adamzattı jäne ädelettekte süyüde, yağni osı üş ulı
süyüdeñ jiıntığın «ima- ni gül» dep
atağanın
köremez.
Şındığında, iman aqiqatı o s ı üş mahabbattan taraydı desek,
artıq aytqandıq ye m ye s . Keyber ğalımdardıñ Abay öleñderen
qoljazbadan oqığanda bul sözde «imani kül» - «tolıq iman» dep
transliteratseyälağan durıs degen pekere de osını añğartsa kerek.
Demek, «İmani gül» bul kemel
imanğa aytılğan söz. Alla yelşeseneñ (s .a .u.): «İman yetpeyenşe
jumaqqa kermeyseñder, al ber-bereñde jaqsı körmeyenşe kemel
imanğa qol jetkeze almaysıñdar» degen hadisenen osı «İmani
güldeñ» jupar ise añqıp turğanın sezu qiın yemes. Ketapta
qamtılğan taqırıptar negezenen iman töñeregende bolğandıqtan,
oğan osı attı berude jön kördek.
Äselende, iman bezbene – mahabbat. İman bul tek teldeñ uşımen
aytıla salatın jay söz ya bolmasa deni räsemderde orındaumen ğana
ölşeneten jeñel dünie yemes. Onı da kemeñger Abaydıñ öze:
«Alla degen söz jeñel, Allağa auız qol yemes.
Entalı jürek, şın köñel, Özgese haqqa jol
yemes.
Deneneñ barşa quatı Önerge salar bar
küşen. Jürekteñ aqıl suatı,
Mahabbat qılsa täñere üşen»- dep tüygen.
Ras, adamnıñ jüregendege Allağa degen mahabbatı, kökeregendege
barşa jaratılısqa degen meyeremdelege men janaşırlığı
qanşalıq tereñ bolsa, imanı da sonşalıq kemel. Ol qanşalıq tayaz
bolsa, imanı da sonday jutañ. Olay bolsa, adamzat o s ı «imani
gülge» qol jetkezgende ğana jahandı jaylağan jauızdıq men
qategezdekten arılıp, şınayı baqıtqa qol jetkezede.
Allanı süyü üşen Onı jaqsı tanımaq kerek. Oyda- ğı türle
şübä, küdekten arılmaq läzem. Allanıñ quderet qalamınan şıqqan
«Ğalam» attı alıp ketaptı oqu arqılı Ulı Jaratuşınıñ
şeberlege men şeksezdegen, quderete men quzereten, teñdessez önere men
ölşeusez belem iese yekenen moyındau qajet.
Adam balası özen joqtan jaratıp, aynalasındağı barşa
jaratılıstı qızmetşe yetep bergen Ulı Allanıñ pendesene degen
mahabbatın sezenuge ties. Sonda «Ma- habbatpen jaratqan
adamzattı, sen de süy ol Alla- nı jännan tätte» degen baylamğa
kelede. Yerekte türde qulşılıqqa jügerede.
Tereñ imanğa qol jetkezgen kese Allanıñ jalpı jaratılısqa
degen meyeremenen ülge alıp, meylenşe meyerban boluğa uqsap
bağadı. Öze qanşa ret künä ja- sasa da, dereu jazalamay, täube yetue
üşen mursat berep, keşerem jasağan raqım iese Rabbısın oylağanda,
pen- de retende özgelerdeñ de jaza basıp, jañılıs ketken
qatelekteren keşeruge umtıladı. Osılay jasau joğarıda Abay
aytqan «ädeldekte süyüdeñ» nätijese. Sebebe bez özemez qateleskende
Jaratqannıñ keşeremene ıntızar bolamız. Al bereudeñ aldında
ağattıq jasasaq, onıñ da keşkenen kütemez. Yendeşe, bezdeñ de
basqalardıñ qatelektere men kemşelekteren keşere beluemez bul nağız
ädeldek. Sonday- aq, özemez üşen telegende aynalamızdağılarğa da
teley belu
– bul da ädeldek. Bez özemez üşen köp jaqsılıqtı teleymez.
Qiınşılıqtan tezerek qutıludı, jamanşılıqtan aulaq jürude de
qalaymız. Yendeşe, basqanıñ, qinalğanın körep seneñ de jüregeñ
qinalsa, ar-ojdanıñ sızdasa bul da ädeldekte süyü bolmaq. Munday
ädeldekteñ adam jüregendege mahabbattan tuındaytını aytpasa da
tüsenekte. Osı tusta Alla yelşeseneñ (s.a.u.): «Özeñ üşen jaqsı körgen
närsene basqalar üşen de jaqsı körmeyenşe kemel imanğa jete
almaysıñdar» degen mübärak hadise oyğa orala- dı. Olay bolsa,
Abaydıñ ädeldekte süyüde «imani gül» deue tegen yemes.
İä, «imani gülge» jetken jan Täñere üşen barşa adamzattı gültekenene qaramastan jaqsı körede. Yeñ bol- masa janaşırlıq
tanıtıp, ayauşılıq belderede. Sebebe
bäre Allanıñ jaratqan tuındısı bolmaq. Tağı da Abay- şa aytsaq:
«Jürekteñ aqıl suatı, Mahabbat qılsa täñere üşen». Sebebe
rauşan güldeñ jupar isene ıntıq jan onıñ tekenene de şıdaydı.
Jaratılıs suretendege ärber köleñkeneñ negezge beynene ayqındap
turğanın körede. Aqırında Alla üşen Onıñ jaratqan ärber tuındısına meyerem közemen qaraydı. Sondıqtan ol adam tügel janjanuar, qurt-qumırsqağa da mısqalday da zeyä- nın tigezbeyde.
İman
şuağına şomğan
adam mına dünieden keyen
yekenşe ber dünieneñ bar yekenene ilanğandıqtan Rabbısınıñ
rizalığı üşen tek ige esterde atqaruğa tı- rısadı. Ömeren saliqalı
ötkezep, bar ğumırın ezgelek amaldarmen kestelep bağadı. Ana
düniede ärber esene yesep beretenen oylap urlıq-qarlıq, kese aqısın
jeu, ar-namısın ayaqqa taptau seyäqtı zulımdıqtardan aulaq jürede.
Jaratılıstıñ mänen tüsenep, iman nurına şomğan osınday adamnıñ
köñele ärdayım şattanıp, igelek atau- lı men barlıq körkem menez,
tamaşa qasietterdeñ qaynar közene aynaladı. Munday jan älemge
beybetşelek tuın jelberetep, aynalasına tek meyeremdelek nurın
şaşadı. Al, imansız adam bul düniedege barlıq aqıl iese
adamdı mazalamay qoymaytın «Men qaydan keldem? Ömer sürudege
maqsatım ne? Qayda baramın? Jan-jağımdı qorşap jatqan
mına alıp, şeksez dünie qaydan, onıñ mağınası nede?» degen
orındı da kürdele suraqtardıñ jauabın taba almağandıqtan üneme
mazasız, baqıtsız. Öytkene mağınasız, maqsatsız ömerden şarşau,
mazasız- danu – aqıl iese adam üşen tabiği närse. Baqıtsızdığı,
şarşağanı sonşalıq – eşke mazasızdıqtan uaqıtşa bolsa da
arılu üşen zeyänın bele tura, kazino seyäqtı tünge oyın-sauıq
orındarında uaqıt ötkezep, miın, denesen ulaytın naşa, araq
seyäqtı yesertkelerge salınadı.
Derteneñ şipasın osılay ezdep, jüregeneñ tınıştığın osılay
tapqısı kelede.
İmannan näseben a l a almağan jan ğalamğa qarap, ondağı är
närsene mağınasız, maqsatsız dep tüsenede. Mısalı, «Kün öz-özenen
yeşber maqsatsız, kezdeysoq jerge säulesen şaşıp tur. J ye r özözenen äyteuer şır köbelek aynalıp jatır» dep payımdaydı.
Ğalamdağı barlıq närsene iesez dep oylağandıqtan, özen de iesezben
dep payımdaydı. Ömer süruende yeşber mağına, maqsat taba almağan
munday imansız jan üneme ruha- ni şarşap jürede. Yekenşe ber
dünieneñ bar yekendegene de ilanbağandıqtan, ölemde şerep, joq bop
ketu dep oylaydı. Söytep, mına qısqa, päni ömerende näpsesen
qanağattandırudı, qursağın toydırudı maqsut tut adı. Aqırı
ölemen, olay bolsa, «o s ı qısqa ömeremde barlıq närseneñ dämen
tatıp, qızığın köreyen», – dep jaqsı- jaman, aram-adal dep
ajıratıp jatpay näpseseneñ qulına aynalıp, künäğa belşesenen
batadı.
İä, näpseseneñ qulına aynalğan munday jan: «Tek men eşeyen, men
jeyen, men köreyen» degendekten qara basın ğana oylaytın özemşel
kelede. Özgelerde ber sät bolsın oylamaydı. «Özem jaqsı bolayın,
sene qaydam»
– deyde. Bunday tüsenekke ie bolğan adamnan körkem menez, saliqalı
es, önegele ömer kütudeñ öze beker.
İmansız adam ömerde belgele ber jetestekke jete qalsa «Men
estedem, men jasadım», – dep pañdanıp şığa kelede. Öytkene onıñ
senemende özen qoldap, järdem berep, sol jetestegene jetue üşen
sättelegen salıp turğan Ulı Jaratuşısı joq. Al täkapparlanıp,
pañdanğan munday jan öze jetken jetestekke jete almağan özgelerde
üneme tömen sanap, qorlaydı da, jetkenderge qızğanış köze- men
qarap, üneme bäsekelesede de turadı. Eşen qızğanış örte şalıp,
osınday ruhani dertke şaldıqqan pendeler- den quralğan qoğam –
yeñ baqıtsız qoğam.
Qısqa aytsaq, imani gül – barlıq igelek atauınıñ qaynar köze,
külle körkem qasietterdeñ käusar bulağı bolsa, imansızdıq –
barlıq ruhani aştıqtıñ, soraqı es äreketter men jağımsız
qılıqtardıñ uyası.
Qaderle oqırman! Qolıñızdağı ketaptıñ «Aqiqat şuağı» attı
berenşe bölemende «Ulı Jaratuşı – Allağa, Ulı Rabbımızdıñ
pereştelerene, ketaptarına, payğambarlarına, aqıret künene
jäne tağdırğa iman» sekelde
iman
negezdere
jeke-jeke
qarastırılıp, mäselelerde aqıl häm naqıl (ayat pen hadis)
joldarımen ğılımi türde däleldeude közdedek. Sebebe, iman, senem
bar närseneñ aldında turadı.
Adam jüregende imani güle jayqalıp öspese, onda onıñ jasağan
ğibadattarı da şike bolmaq. Abayşa aytsaq:
«Ruza, namaz, zeket, haj – talassız es, Jaqsı bolsañ,
jaqsı tut bären teges. Bastapqı üşen beketpey, soñğı
törtte Qılğanmenen tatımdı bermes jemes.
Bas joğarı jaralğan, moyın tömen, Qaraşı, dene
betken retemen.
Esteñ bası – reten tanımaqtıq, İman belmes tağattı
qabıl demen».
Sondıqtan seneme mıqtı, imanı berek jan ğana nağız
musılmanşılıqtıñ ökele bolıp, islamnıñ özene jüktegen
mendetteren sanalı tüsenep, saliqalı orındauğa umtıladı. Al,
sanası är türle küdekke tolı, imanı älsez jannıñ
musılmanşılığı da sonşalıq älsez, şübäle kelede.
Ketaptıñ «Küdekpen küres» attı yekenşe böleme türle deni,
pälsapalıq kürdele suraqtarğa berelgen jauaptar- dan turadı.
Keşege keñestek zulımat köptegen jandardıñ jandüniesen
jaralap, köñelene türle şek, şübäle oy qaldırdı. Metafizikalıq
älemde moyındamay bar närsene tek közben körep, qulaqpen yestuge
negezdelgen materialistek közqarastıñ äserenen köptegen aqiqat
kümänğa aynaldı. Denge qarsı aşıq duşpandıq – dennen beyhabar
jandardıñ sanasın ulau maqsatında qasaqana türle kümände saualdar
men suraqtardı tudırdı. Äytpese, Payğambarımızdıñ (s.a.u.) tolıq
ömerbayanın bılay qoyğanda, atı-jönen de durıs belmeyten
jandardıñ Onıñ (s.a.u.) köp äyel alğandığınan habardar boluın äre
onıñ astarına üñelmey jatıp, berden näpsequmarlıqqa joru- ın
basqaşa tüsenu äste mümken yemes?
Sonday-aq, ketaptağı «Jaratuşını ne üşen közben köre
almaymız?», «Alla Tağala adamdardı ne üşen bay- kedey ğıp
jaratqan. Onıñ sırı nede?», «Alla Tağala bezdeñ ğibadatımızğa
zäru me? Nelekten bezdeñ ğibadat yetuemezde talap yetep,
orındamağandardı azaptaytı- nın yeskertude?», «Namaz, azan
seyäqtı ğibadattar tek qana arab telende orındaladı. Är ult öz
telende orındasa jeñel bolmas pa yede?», «Doñız yete nelekten haram?» sekelde köptegen suraqtar denemezge jaña bet burıp jatqan
keselerdeñ eşke ezdenese men kökeylerendege tabiği saualdarı. Öytkene
adam aqılı deni ükemderdeñ hikmete men mänesen tüsenuge ärdayım
umtılıp, jan düniese jaratılıstıñ jasırın qatparların uğuğa
quştar. Abaydıñ:
«Köñelge şek, şübäle oy almaymın, Sonda da onı
oylamay qoya almaymın. Aqıldıñ jetpegene arman
yemes,
Qumarsız qur mülguge toya almaymın» nemese,
«Adamdı süy, Allanıñ hikmeten sez,
Ne qızıq bar ömerde onan basqa», – deue de sondıqtan.
Alayda, adam sanası Ulı İemezdeñ tüpke maqsatı men ige
esterendege hikmette tolıq tüsene alması a q i q a t . Öytkene, adam
sanası şekteule. Äre ne närsene de aynalasındağı öze körgen,
belgen dünielermen ğana salıstırıp payımday aladı. Köbenese
mına dünieneñ fizikalıq ölşemderenen şığa almay, oyın qısqa
qayıradı. Al, Ulı Jaratuşınıñ esterendege hikmettere mına
dünieneñ fizikalıq zañdarımen, yaki, adamnıñ körgen, belgen
dünieleremen şektelmese anıq. Sondıqtan musılman balası Ulı
Jaratuşığa qatıstı nemese deni mäselelerde tüsenu barısında
ärdayım bay- ıp saqtap, Quran men sünnette temerqazıq yetken nurlı
aqılğa jügenuge ties. Oyına küdek salğan suraqtardıñ durıs
jauabınıñ bar yekenen äu bastan qabıldau qajet. Yeger tapqan jauabı
sanasına señbey jatsa, onda ol mäselene tüsenderudeñ kemşeldegenen,
yaki deñgeyemezdeñ tömendegenen, ne bolmasa sezememez ben näpsemezdeñ
jetegende ketken tüysegemez ben tepe-teñdek saqtap oylau- dan
maqurım sanamımızdıñ sarını dep uqqan jön. Ya bol- masa, adam
aqılınıñ şekteulegenen, Ulı Jaratuşınıñ qupeyä sırlarınan dep
qabıldau qajet. Al basqaşa oylap, Ulı Jaratuşı jaylı küdekke
baru – asa qaterle!
Burınğı qoğamnıñ jarası jeñel bolatın. Öytkene, ondağı
saualdar men küdekter belemsezdekten tuındaytın. Al qazer olay yemes.
Köbene küdekter men jañsaq pekerler özenşe ber ğılım men keyber
tüseneksez terminderdeñ tasa- sına tığılıp, «äyel teñdege»,
«mädeniet», «jahandanu»,
«adam quqığı» «sezem yerkendege» «azamattıq neke» sekelde
urandarmen bezenderelgen. Sondıqtan m u n ı ñ bäreneñ ara-jegen
ajıratıp, durıs tüsenu üşen Quran aqiqatımen närlengen «nurlı
aqıl» men jan-jaqtı
belemmen susındağan parasat-payım qajet yekenen yesten
şığarmauımız läzem.
Ezge oqırman! Qolıñızdağı ketap keñestek däuerden keyen öz
qundılığına qayta oralıp, asıl denene bet burıp jatqan
halqımızğa, ärber quştar jürekke añsağan
«imani gülen» sıylay almaytını anıq. Alayda sol jol- da az-kem öz
ülesen qosıp jatsa, bul bez üşen bağa jetpes baqıt, ğumırımızdıñ
şuaqtı säte bolmaq.
Alla Tağala barşamızdıñ jüregen iman nurına bölep, ihsan
därejesene jetkezsen! Ketaptıñ jazı- luı men jarıqqa şığuına
septege tigen barşağa yeke dünieneñ jaqsılığın teleymen! «İslam
mädeniete men belemen qoldau qorınıñ» aldağı atqarar jumıstarı
sätte bolğay!
Qayrat JOLDEBAYULE
03/12/2010
E KETAP
AQİQAT ŞUAĞE
(İman negezdere)
ULE JARATUŞEĞA İMAN
«Jer men kökteñ jaratıluında jäne kün men tünneñ almakezek özara almasuında aqıl ielere üşen (Allanıñ ber häm
bar yekendegen) beldereten
ayqın dälelder bar»
«Äli Ğimran» sürese
«Jalpı jaratılıs – Ulı Jaratuşımızdı tanıtar yerekşe
alıp ketap»
Qanattı söz
ALLA TAĞALANEÑ
BAR YeKENDEGENEÑ DÄLELDERE
Ar-ojdan dälele
Adam balası özeneñ taza jüregene, buzılmağan ar- ojdanına ber
sät nazar audarsa, onıñ äu bastan Ulı Al- lanı qabıldauğa jäne
qudaylıq denge degen beyemdelegen añğaradı. İä, adam balası jan
düniesene köz jügertken uaqıtta ar-ojdanı men jüregeneñ ärdayım
bastauı äre soñı joq mäñge Ulı Allamen tereñ baylanısta yekenen
sezede. Ar-ojdanınıñ, eşke dünieseneñ tek mäñge Ulı Jaratuşımen
ğana jay tauıp, tınıştalatının, Odan basqa yeş närseneñ onı
qanağattandıra almaytındığın tüsenede. Öytkene közen aşqannan
bere jan-jağındağı barlıq jaratılıstıñ adamğa qızmet yetep
turğanın jäne aynalasında är türle ğajayıp esterdeñ atqarılıp
jatqanın sezgen taza jürek pen buzılmağan, kerlenbegen ar-ojdan
özeneñ Ulı İesen, Quderette Jaratuşısın ezdere haq. Sondıqtan
jalpı tarihqa köz jügertsek, yeşber qoğamnıñ densez, nanım-senemsez
ğumır keşpegenene kuä bolamız. Demek, adamnıñ jaratılısı,
jalpı bolmısı özeneñ älsezdege men muqtajdığın moyındauğa ua
häm özen jaratqan Ulı Quderette ezdeuge beyem jaratılğan. Mene,
sondıqtan imansız jandar da qinalıp, qiınşılıqqa tap bolğan
mezette Ulı Quderetke sıyınuğa mäjbür bo- ladı. Bastarına
qiınşılıq tüskende ğana özdereneñ älsezdekteren tüsenep, kerlengen
ar-ojdandarı oyanıp Ulı Jaratuşı – Alla Tağaladan medet teley
bastaydı. Qiınşılıqtan qutqarılğan sätte köpşelege özene kömek
bergen Alla Tağalanı umıt qaldırıp kete baradı.
Quranda bul turalı: «Adamdarğa ber qiınşılıq kel- gen
uaqıtta Rabbılarına şın ıqılaspen jalbarı- nadı. Sosın
Alla öz tarapınan olarğa raqımdılıq (sol qiınşılığınan
qutqarıp) tattırsa, olardıñ keybereue Rabbısına serek1
qosadı»2 – delenede.
Kemnen järdem suraydı?
Ke z kelgen qudayğa senbeyten adam teñezde sayahat- ta jürep,
kemese batıp, taqtayğa jabısqan küyde ber öze s u d ı ñ ortasında
jalğız qaldı delek. Tauday-tauday asau tolqındar taqtaydı olay da,
bılay da ırğıtuda. Ayna- la tas tünek. Künneñ kürkereue men
nayzağaydıñ jarqılı üreyge ürey qosqan. Qol uşın berep,
qutqarıp alar tere jan körenbeyde. Qolınan keler yeşber aylası, ne
ber şa- rası joq. Kez kelgen uaqıtta suğa batıp yaki balıqqa jem
bolıp nemese jaurap qatıp qaluı äbden mümken. Mene, osınday ber
zamatta qudayğa senbeymen degen älge adam Ulı Quderetke jalına
jalbarınıp, bar ıqılasımen järdem teley bastaydı. Sebebe
bılayğı uaqıtta adam balası öz qajettelegen öze ötey aladı. Auırsa
däre eşede. Qaltasında aqşası bar, qajeten satıp aladı.
Mäseleleren telefon arqılı şeşe aladı. Üy salıp, qala
turğızadı. Zauıt quradı. Qısqası, Quday Tağala tarapınan özene
berelgen osınday mümkenşelekterdeñ bären ol özem jasap jatırmın
dep oylaydı. Sondıqtan Allağa degen muqtajdığın da umıtadı.
T ye k qarızğa ba- tıp dağdarısqa tap bolsa, yaki qaterle esekke
şaldığıp şarası qalmağanda ğana ar-ojdanına ırıq bermey turğan
mendege joğalğandıqtan, Ulı Jaratuşığa bas iede. So- sın
qiınşılıqtan qutılsa, köbese Rabbısın qaytadan umıt qaldırıp,
dünie rahatınıñ soñında kete baradı.
1
2
Allahqa ortaq qosu, şirk kelteru.
Rum sürese /33
Keyennen payda bolu dälele
Bükel älem, ondağı ülkende-keşele, jandı-jansız barlıq närse
özgerude, auısuda, yeskerude, jañaruda, qozğaluda, toqtauda. Bul
özgerester – keyennen pay- da bolğannıñ belgese äre yerekşelege. Al
keyennen payda bolğan ärber närse mäñge yemes, uaqıtşa, yağni, joq
boluğa bas ieten päni bolmaq. Keyennen payda bolğan barlıq
närseneñ bastauı bar degen söz. Al bastauı bar närseneñ soñı, yağni
aqırı da boluğa ties. Barlıq älemneñ keyennen payda bolğanına
qarağanda bulardı joqtan bar yetken, joqtıq älemenen terşelek
älemene şığarğan bastauı äre aqırı joq – mäñge, quzerete şeksez ber
Quderetteñ bo- luı läzem. Öytkene joq närse sırttan basqa ber
küşteñ ıqpalınsız öz-özenen payda bola almaydı.
İä, älemdege ülkende-keşele närselerdeñ keybereue är ğasırda,
yendegelere är jılda, tağı bereulere är köktemde, är ayda, är künde
tepte är sağatta, är sätte auısıp, terşelek älememen qoş aytısıp,
ornın basqalarğa qaldıruda. Olardıñ ornına kelgender de
özdereneñ jaratıluındağı mendetteren tämamdağannan keyen ornın
basqalarğa bosa- tuda. Beraq bul özgeruler men auısular qanşalıqtı
köp bolsa da, älemdege tepe-teñdekte, keremetjüyenebuzbay, yeş
aqausız eske asıp tur. Demek, bulardıñ bären qadağalap,
jaratılıstağı är närsege öz buyrığın tıñdatıp, quderetene bas
iderep, qalauına boyusındırıp turğan bastauı äre aqırı joq mäñge
ber Jaratuşı boluğa ties. Mene, osı Ulı Jaratuşı älemdege är
närsene jaratuı arqılı Özeneñ barlığın belderse, yeskeneñ ornına
jañanı jaratu arqılı är närseneñ uaqıtşa, päni, ötkenşe yekenen, al
Özeneñ mäñge yekendegen aqılı bar ärkemge körsetude.
Jaratılıstağı özara järdemdesu dälele
Jalpı jaratılısqa üñelep qarasaq, barlıq närseneñ ber-beremen
tığız baylanısta, özara järdemdesu arqılı keremet jüye qurıp
turğanın bayqaymız. D ye - mek, aqıldı-aqılsız, jandı-jansız
terşelek älemeneñ barlığın ber-bereneñ järdemene jügertep, är
närseneñ qajeten uaqıtında jebertep, olardı Özeneñ qalauına bas
iderep, älemdege tepe-teñdekte saqtap turğan meyeremde de quderette
Ulı Jaratuşınıñ boluı ties. Sebebe, sırttan ber quderette küşteñ
ıqpalınsız mına älemneñ fabri- ka maşinalarınıñ kertek-kertek
testere arasındağı üylesemdelekke uqsas keyepte ber-beremen tığız
bay- lanısta boluı, ber-bereneñ qajetene say jumıs estep, belgele
ber tepe-teñdekte, keremet jüyene saqtauı mümken yemes. Atom, kletka
seyäqtı yeñ keşkentay matereyälar men yeñ ülken ay, juldız, kün tärezde
alıptardıñ jäne jarıq, aua, s u , topıraq sekelde närselerdeñ
jansız, sanasız bolğandarına qaramastan düniedege mına keremet
jüyene, är närsedege män-mağına, paydalı maqsattı jasau üşen
sanalı adamday ber-berlereneñ järdemene jügerulere, ber- berlereneñ
jumısın tolıqtırıp, qolğa qol jalğauları
– bulardıñ barlığın mahabbatpen, meyeremdelekpen basqarıp turğan
Ulı Quderetteñ barlığınıñ ayğağı.
İä, Ulı Rahman Alla Tağala älemdege qoyğan järdemdesu
yerejesemen bulttardı jäne jerdege mine- raldardı ösemdekterge,
ösemdekterde jan-januarğa, al olardı adamdarğa kömek retende
jeberep tur. Analardıñ aq süten säbilerge, är türle tağamdardıñ
atom, moleku- laların denedege kletkalarğa medet yetep jeberude. Är
satıdağı barlıq terşelek ielereneñ qajetteren kütpegen jerden,
muqtajdıqtarına qaray jetkezude. Är närsedege
muqtajdıq Onıñ yeşkemge muqtaj yemestegen meñzeyde. Qar men
jañbırdı berneşe şaqırım biektekten, tüsken jeren japırıp,
tigen jeren opıratın tomarday-tomarday, ere- ere kölemde yemes,
japalaqtatıp, tamşılatıp jaudırıp jerdege suğa muqtajdarğa
meyeremdelekpen kömek b ye r e p , medet jebergen Ulı Quderette
tanımauğa bola ma?
Älemdege teñdessez jüye dälele
İä, töbemezdege bas aynaldırar tañğajayıp üylesem- de jüyemen
jürgen sansız jımıñdağan j u l d ı z d a r men
jan-jağımızdı
qorşap jatqan mıñ ber mağına- hikmetke tolı jalpı jaratılıs –
Ulı Jaratuşımız- dı tanıtatın yerekşe alıp ketap. Aspan
älemeneñ ärber qabatı – bul ülken ketaptıñ jeke-jeke bettere, ärber
galaktika – sol bettege je ke -je ke mağınalı söylem, sol
galaktikalardağı ärber juldız – tom-tom ketaptarğa para- par
mağınalı jarıq söz. J ye r şarı bul ülken ketaptıñ mazmunın
qamtitın negezge bete bolsa, adam balası sol betteñ negezge mazmunmağınası. Barlığı Ulı Jaratuşı Allanı öz bolmısımen
tanıtıp, Onıñ bar yekendegen häm ber yekendegen külle älemge äygelep
tur.
Jalpı jaratılısqa qarağanımızda ondağı är närseneñ orınornında turğanın, arnayı özendek män- mağınamen bezenderelep,
ärqaysısına belgele ber mendet jüktelgenen köremez. Är närseden
sululıq, kemeldek, jüyelelek bayqaymız. Jalpı jaratılıs sağat
seyäqtı keremet yeseppen, näzek jüyemen estep tur. Tepte bezder
sağatımızdı osı jalpı jaratılıstağı jüyege qaray yesepteymez.
Yendeşe, özendek mağına-mendete bar keşkentay ineneñ de belgele ber
ustasınıñ bolatını sekelde, jaratılıstağı sululıqtıñ,
kemeldekteñ, jüyeneñ, män- mağınanıñ da ber jaratuşısı,
qoyuşısı boluğa ties.
Keybereuler aytatınday, bul älem öz-özenen, kezdeysoq payda
bolğan joq. Nege deysez be? Öytkene kezdeysoqtıq mına öte keremet
jüyemen, näzek te ğalamat yeseppen estep turğan uşı-qiırı joq
şeksez älemde, jaratılısında yeş mene joq türle-tüste, san al- uan
jan-januardı, közdeñ jauın alatın sansız ösemdek älemen jäne
mıñ ber sırlı, ğajayıp jalpı jaratılı- stı jasaytınday küş
pen aqıldan maqurım.
Aspan äleme
Alla Tağala «Täbärak» süresende: «Jete qabat aspandı berberene üylesemde yetep jaratqan – Ol Alla. Rahmannıñ
jaratuında yeşber aqau, jüyesezdek köre almaysıñ. Sal közeñde,
köre alasıñ ba ber aqau? So- sın közeñde qayta-qayta burıp
qara! Közeñ yeşber aqau taba almağandıqtan şarşap, talğan
küyde sağan qayta oraladı» – dep aspan älemendege keremet
jüyene, aqausızdıqtı bayandaydı.
A s p a n äleme, yağni sansız planet alar m ye n jımıñdağan
juldızdar ber-beremen qaqtığıspay öte näzek yeseppen, öte keremet
jüyemen milliardtağan jıldar boyı estep tur. Bulardı berberemen qaqtığıstırmay, osınşa jıldar boyı eske qosıp turğan
küş
qanday
küş?
«Tartılıs»
küşe
delek.
Tartılısküşendegenäzekteğajayıptepe-teñdekteqoyğantıl- sım küş
qanday quderet? Yeger ber planetanıñ turaqtı tartılıs küşe ber
mezet kezdeysoqtıqtıñ äserenen azaysa nemese köbeyse, kök äleme
q a l a y tas-talqan bo- ların ber sät oylandıñız ba? Barlıq
planetalar men juldızdardıñ ülkende-keşele kölemdere men berbereneñ ara-qaşıqtıqtarına qaray özendek tartılıs küştere bar.
Tartılıs küşendege bul yesep, kezdeysoqtıqtıñ yemes, arnayı ber
Ulı Quderetteñ jaratqanın meñzeyde.
Jer şarı
Bez otau tegep, ömersürepjatqan jer şarı menjıluın külemdey
tökken künneñ arası jaz jäne qıs mezgelderene baylanıstı 135
nemese 149,5 million şaqırım. Yeger osı atalmış araqaşıqtıq
kezdeysoqtıqtıñ äserenen az mölşerdeazaysa, toñıp, muzbolıp
qatıp qalatınımızdı nemese az mölşerde köbeyse küyep-janıp
keteremezde ber mezet oyladıq pa? Oylanıp, Jer men Künneñ
arasındağı osı ıñğaylı araqaşıqtıqtı belgelep, onı ğasırlar
boyı buljıtpay ustap turğan quderette küşte tani aldıq pa?
Aspandağı ärber deneneñ özene tän belgele, turaqtı aynalu
orbitası, qozğalu jıldamdığı bar. Mısalı, Jer şarı sağatına 1
670 şaqırım jıldamdıqpen öz-özen ay- nalsa, Künde sağatına 108
000 şaqırım jıldamdıqpen
aynaladı. Yeger
osınday
jıldamdıqpen jüreten kölek jasalğan jağdayda jalpı dünieneñ
şeñberen 22 minutta aynalıp şığuğa boladı yeken. Körsetelep
otırğan bul san- dar tek J ye r şarı üşen, al Kün jüyeseneñ
jıldamdığı mülde tañ qalarlıq. Ğarıştıq (kosmosta) jüyelerdeñ
köleme ulğayğan sayın qozğalu jıldamdıqtarı da arta
tüsede.
Kün jüyeseneñ Qus j o l ı galaktikası ortalığın aynaludağı
jıldamdığı sağatına tup-tura 720 000 şaqırım. Al, şamamen
quramında 200 milli- ard juldızdı qamtitın osı Qus jolı
galaktikasınıñ ğarıştağı jıldamdıq mölşere sağatına 950 000
şaqırım3. Munday ber-beremen tığız baylanıstağı äre öte
joğarı jıldamdıqtağı jüyelerdeñ soğısıp, qaqtığısuı äbden
mümken bola tura ğarışta yeşber aqauğa
kuä
bolmadıq.
İä,
milliardtağan jıldar boyı
3
Adem Yakup, Kuran Mujizelere, 23-bet. Nesil Matbajılık, 2003 j.
İMANİ GÜL
jıldamdıqtarındağı turaqtı mölşer yeş özgermesten jalğasuda.
Mısalı, bez avtokölekpen sağatına 200 şaqırım jıldamdıqpen
kele jatıp, oqıs toqtatsaq, tereze äynegen bıt-şıt qıp sırtqa
tesep şığarımız anıq. Al yende bezdeñ senemde besegemez – Jer şarı
ber mezet oqıs toqtamay-aq qoysın, turaqtı jıldamdığın az ğana
azaytsa, jer betendege külle zat ataulı ğarışqa tarıday şaşılıp
keter yede. Demek, milliard jıl- dar boyı J ye r anamızdı jäne
basqa da juldızdardı ber mezet toqtatpastan, ärqaysısın özendek
turaqtı jıldamdıqtarımen aynaldırıp, terbetep turğan Ulı
Jaratuşı boluğa ties. Yeger munıñ bären kezdeysoq jüzege asıp
jatır desek, nege bez tağı da sol senemsez kezdeysoqtıqtıñ äserenen
Jer anamızdıñ toqtap nemese jıldamdığında kederep qaluınan yeş
qorıqpastan, ua- yımdamastan, üstende jaybaraqat jürmez?
Beytanıs ber adam qolındağı mehanikalıq jüyemen
esteyten
qol sağatın
bezge tanıstıru barısında:
«Öz-özenen, kezdeysoqtıqtıñ äserenen, yağni, jerdeñ astındağı
mineraldar öz-özenen yerep, temerge aynalıp, odan jeñeşke yesepte
eşendege är türle kertek-kertek quraldarı, körsetkeş sandarı jäne
betendege äynege öz- özenen jasalıp, eske qosılıp payda boldı» –
dese, sener me yedek? Ärine, senbes yedek. Al yende jay ber uaqıttı ğana